Parlamento Binası Önünde Macar Bayrağı

---

Baharda Büyük Ovada Tisa Taşkını

---

Coğrafi ve Siyasi Bilgi

Avrupa ana karasında,  Orta Avrupa’da, karasal sınırlarla çepeçevrili ülkelerden biri olan Macaristan, kuzeyde Slovakya, kuzeydoğuda Ukrayna, doğuda Romanya, güneyde Sırbistan ve Hırvatistan, batıda Slovenya ve Avusturya ile komşudur. 
 
Macaristan’ın coğrafyasını belirleyen iki önemli faktör, Tuna Nehri ile onun Sırbistan sınırları içinde kendisine katılan ana kollarından biri olan Tisa Nehri’dir. Yalnız  Macaristan’ın değil, Balkan coğrafyası ve hatta Avrupa’nın en büyük nehirlerinden olan Tuna Nehri, batıdan gelerek Macaristan ve Slovakya sınırında bir müddet aktıktan sonra, Budapeşte yakınlarında Macaristan topraklarına girer; bir kavis çizerek güneye döner ve ülkeyi adeta ortadan ikiye bölerek güney sınırına ulaşır. Ukrayna’dan, ülkenin doğusundan doğup gelen Tisa da benzer bir şekilde Macar sınırları içinde güneye döner ve Macaristan’ı kuzey güney ekseninde kavisli bir rota üzerinde kateder.
 
Macaristan’ın kuzeyi ve batıda kalan bir bölümü nispeten dağlık bir görünüm arzeder. Bu tepeler akarsu vadileri ile birbirinden ayrılır ve bu bölgeye Macaristan yaylası - Felföld) adı verilir. Slovakya, Ukrayna, Romanya, Sırbistan ve Hırvatistan’ın da bir kısmını kapsayan Macaristan’ın doğusu ve güneyine yayılmış düzlükler, Alföld – Panonya Ovası veya Büyük Macaristan Ovası adlarıyla anılır. Karpatya Havzasında yer alan bu büyük ovanın yaklaşık yarısı Macaristan sınırlarına dahildir. Tuna’nın batısında kalan topraklara Transdanubia denir.
 
Macaristan’ın en büyük gölü, aynı zamanda Avrupa’nın da büyük göllerinden biri olan ve Macarların Macar Denizi olarak da andıkları Balaton Gölü’dür.
 
Parlamenter demokrasi ile yönetilen Macaristan 2004 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesidir. Schengen vize bölgesine dahil olan Macaristan’ın başkenti Budapeşte, para birimi Macar Forinti’dir.
 
 

Budapeşte Kahramanlar Meydanı - Kral Arpad

---

Kral Stephen Heykeli

---

Avusturya-Macaristan İmparatoriçesi Sisi - Budapeşte

---

Imre Nagy Anıtı - Budapeşte

---

Macar ve Avrupa Birliği Bayrakları

---

Tarihi Bilgi

Avrupa’nın kilit noktalarından birinde yer alan Macaristan  toprakları, tarihin pek çok çalkantılı döneminin tam ortasında yer almaktan kaçınamamıştır.
 
Macaristan’ı ele geçirip üzerinde hak iddia eden ilk büyük imparatorluk Roma İmparatorluğu’dur. Roma öncesinde yöre Kelt kabilelerinin, İliryalılar, Trakyalılar ve İskitlerin
varlığına şahit olur. Balkanlarda adım adım ilerleyen Roma,  MS. 1. yy’ın ilk çeyreğinde bölgeyi çoktan ele geçirmiş ve Panonya adıyla eyalet haline getirmiştir.
 
Roma’nın yaklaşık 400 yıl süren egemenliği, Asya kavimlerinin göçleri ile ciddi tehdit altına girer ve bölge Hun İmparatoru Attila’nın ellerine geçer. Attila’nın kurduğu imparatorluk kısa ömürlü olur ve onun hayatını kaybetmesiyle çözülme sürecine girer. Bölge Avar, Slav, Türk kökenli ve Germen kabilelerin göç hareketlerinin ortasında kalır. Modern Macar halkının orijinini Orta Asya-Batı Sibirya’dan batıya göç eden yeni bir halkın, Fin-Ugor ve Türki kökenli Onogurların birbirine karışmasıyla ortaya çıkan Magyarların bu halklarla kaynaşması teşkil eder.
 
9. yy sonlarında Peçenek baskısıyla göç eden Magyarlar, Arpad adlı liderlerinin önderliğinde bugünkü Macaristan topraklarına, Karpatya Havzası’na yerleşirler. Çok geçmeden hristiyanlığı kabul ederler. MS. 1000 yılında, Arpad’ın dördüncü kuşak torunu olan Stephen, Macar Kralı I. Stephen olarak tarih sahnesine çıkar. Nesli sona eren Arpad Hanedanı, ülkesinin 1200’lerde Moğol fırtınası ile kasıp kavrulduğunu gördükten sonra yerini, 1300’lerin başında Kral Robert ile Fransız Anjou Hanedanı’na bırakır. Ancak bu son olmayacak, ardından Macar tahtında birden fazla yabancı kral dönemi yaşanacaktır.
 
Macar Kralı II. Layoş, Osmanlı gücünün zirvesinde yerini alan Kanuni Sultan Süleyman’la yaptığı Mohaç Meydan Muharebesi’ni iki saat içinde kaybeder. Savaşı kaybeden Layoş, savaş alanını terkederken boğularak hayatını da kaybetmiştir. 1541 yılında ülke toprakları üçe bölünür ve Osmanlı, ülkenin üçte ikisine hakim bir pozisyona gelirken, batıda yer alan bölgede Habsburg egemenliği görülür. 17. yy’da zayıflayan Osmanlı gücünün yerini Avusturya ve Habsburglar dolduracaktır.
 
Fransız İhtilali’nin ardından dünyayı saracak olan milliyetçilik akımının etkileri Macaristan’da da yaşanır ve 1800’lerin ilk yarısı sonunda Habsburglara karşı verilen bağımsızlık savaşı Avusturya tarafından bastırılır. Ancak Avrupa’nın bu zor döneminde yıpranmış olan Avusturya 1867’de masaya oturacak ve çifte monarşi ilkesini benimseyecektir. Böylece Avusturya İmparatoru, aynı zamanda Macaristan Kralı olur; Viyana ve Budapeşte başkentler olmak üzere çifte parlamentolu Avusturya-Macaristan düzenine geçilir. 
 
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesinin ardından Sırbistan’a savaş açarak Birinci Dünya Savaşı’nı resmi olarak başlatır. İttifak Devletleriyle yan yana savaştığı ve yenik çıktığı Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda, 1920 yılında imzalanan Trianon Anlaşmasıyla Macaristan ile Avusturya’nın kaderi büyük toprak kayıplarında birleşirken, yolları ayrılır. Bu büyük toprak kayıpları Macaristan’ı, onları tekrar elde etme umuduyla Almanya saflarında II. Dünya Savaşı’na katılmaya itecektir. Savaş sürerken gizlice Müttefik Devletler ile  yapılan müzakereler, buna son vermeye kararlı Almanya’nın müttefiki Macaristan’ı 1944’de işgaliyle sonuçlanır. İşgalin sona ermesini sağlayan ise bir başka yabancı güç, Sovyet Kızıl Ordusu olur.
 
Savaşın ardından Sovyetler, Macaristan halkına kendi kaderini tayin hakkı vermeyerek 1949’da komünist, tek partili bir rejimin, bir uydu devletin kurulmasını sağlar. 1956’da Sovyet rejimine karşı ülkede başlayan ayaklanma, sınırları geçen Sovyet tankları tarafından bastırılır. Yüzbinlerce Macarı etkileyen Sovyetlerin Macaristan’ı işgali, dünyada da çok büyük yankı bulur. İsyanın lideri Imre Nagy ve binlerce taraftarı idam edilirken Komunist János Kádár yönetimin başına oturtulmuştur.

Kádár yönetiminde “gulaş komünizmi” adı verilen bir sistemle sınırlı bir piyasa ekonomisi ve sosyal yapıda liberalleşmeyle tanışan Macarlar ülkelerinde, diğer Sovyet bloku ülkelerine göre önemli bir ilerlemeye şahit olurlar. Macaristan, 80’lerin sonunda Sovyet blokunda yaşanan çözülmenin sayesinde, 23 Ekim 1989’da cumhuriyet rejimiyle dünya sahnesinde belirir. Bununla da kalmaz 1999’da NATO üyesi ve 2004’ten itibaren Avrupa Birliği üyesi haline gelir.
 

Attila Jozsef Heykeli

---

Franz Liszt Heykeli - Budapeşte Opera Evi

---

Ulusal Tiyatro Binası - Budapeşte

---

Kültür/Sanat/Mimari

Macaristan pek çok Avrupa ülkesinden mensup olduğu dil ailesi nedeniyle farklılık gösterir. Avrupa ülkelerinin pek çoğu Hint-Avrupa dil ailesine mensup iken Macarca, Fince ve Estonca gibi, Ural Altay dil ailesinin Fin-Ugor koluna aittir.
 
Macaristan’da doğup edebiyat dünyasını etkileyen isimlerden biri pek çoğumuza çocukluk günlerinden aşinadır. Ferenc Molnár ismi hafızalara, “Pal Sokağı Çocukları” isimli yapıtıyla kazınmıştır.  Molnár, belki de pek çok insanı Macar edebiyatıyla, Macaristan ile, Budapeşte sokaklarıyla ilk kez tanıştıran isimdir. Pek çok Nobel ödülüne sahip olmakla haklı olarak övünç payı çıkarabilecek olan Macaristan’ın Nobel ödüllü tek edebiyatçısı Imre Kertész, 14 yaşında bir çocukken girdiği Aushwitz ve Buchenwald Nazi toplama kamplarından sağ olarak kurtulmayı başarmış bir sanatçıdır. Macar edebiyatının bilinen isimlerinden bazıları Péter Nádas, şair Attila József, Péter Esterházy, Gyula İllyés, Sándor Márai, Magda Szabó, László Krasznahorkai olarak sayılabilir.
 
Macar müziğinin en önemli isimleri klasik müziğin büyük bestecileri Franz (Ferenc) Lizst ve Béla Bartók’dur. Franz Lizst, aynı zamanda büyük bir piyano vitüözüdür. Macar müziğinden yararlanarak bestelediği 19 eserden oluşan Macar Rapsodileri klasik müzik severler tarafından yakından tanınır. Lizst, yaşadığı dönemde, 1847’de, Osmanlı İmparatorluğu’na gelerek Abdülmecid’in huzurunda da bir konser vermiştir. Klasik müzik alanında orkestra şefi olarak büyük öneme sahip isimlerden bazıları ise Eugene Ormandy, Fritz Reiner ve George Szell (György Széll) dir.
 
Macar resminin en saygın isimlerinden bazıları Tivadar Csontváry Kosztka, József Rippl-Rónai, Béla Iványi-Grünwald, Károly Lotz’dan oluşur.
 
Macar sinemasının en önemli figürü Oscarlı yönetmen István Szábo’dur.  Szábo’nun yanı sıra Miklós Jancsó ve László Nemes uluslararası üne sahip önemli Macar yönetmenlerdir. Amerikan sinema ve televizyon dünyasının ünlü markası Fox’un kökeni 20. yy başında kurulan Fox Film Şirketi’ne dayanır. Şirketin kurucusu William Fox, asıl ismi Vilmos Fuchs olan Macar asıllı bir Amerikalıdır.
 
Macaristan’ın başkenti Budapeşte, pek çok tarihi binanın yer aldığı mimari dokusuyla, mimariye ve şehirleşmeye ilgi duyanlar için adeta bir açık hava sergisi niteliği taşır. Tarihi şehir merkezi UNESCO Dünya Mirası listesinde de doğal olarak kendine yer bulmuştur. Budapeşte’de Tuna kıyısında Rákóczi Köprüsü yakınında şehrin kültür dünyasında önemli yere sahip olmanın yanı sıra iç ve dış mimarisi ile de oldukça ilgi çekici iki bina bulunur. Binalardan ilki mimar Mária Siklós’un tasarımını yaptığı Ulusal Tiyatro (Nemzeti Színház), diğeri ise  MÜPA yani görkemli Budapeşte Sanat Evi’dir. Ayrıca Macaristan’da mimarisi ile şaşırtan birkaç modern mimari örneği, Tuna’nın Pest kıyısında kurulu Bálna (Balina anlamına gelir) adlı alışveriş, kültür ve eğlence merkezi ve Budapeşte Sportarena olarak sayılabilir.
 
Macaristan’ın yetiştirdiği mimar - akademisyenlerden biri olan Ernö Rubik, ismini bütün dünyada oyun kültürüne yaptığı büyük katkı ile duyurmuştur. Ernö Rubik, büyük küçük herkesin en az bir kere çözmek için ter döktüğü benzersiz zeka oyunu Rubik Küpü’nün yaratıcısıdır.
 

Balaton Gölü'nde Kano Sporu

---

Spor

Macaristan’ın olimpiyat kayıtları oldukça başarılı bir olimpiyat geçmişini gözler önüne serer. Macaristan, olimpiyat madalyası sayısı açısından üst sıralarda yer almaktadır. Ülkede başarı grafiğinin en yüksek olduğu sporlar su sporları; özellikle sutopu, yüzme, kürek ve kanodur. Macarlar takım olarak Uluslararası Satranç Federasyonu sıralamasında ilk on içinde mücadele etmektedir. Eskrim alanında da Macarlar başarı göstermektedir. Futbol, hemen her yerde olduğu gibi en popüler sporlardan biridir.
 
Macaristan’ın dünyaca tanınmış sporcuları arasında tüm zamanların en iyi futbolcuları sıralamasında yer alan Ferenc Puskás, yine tüm zamanların en iyi olimpik eskrim sporcularından Ilona Elek, yüzücüler Dániel Gyurta, Krisztina Egerszegi, László Cseh sayılabilir.
 
Macaristan’da yapılabilecek açık hava aktiviteleri olta balıkçılığı, binicilik, avcılık, golf, bisiklet, kano ve kayak, hiking olarak sıralanabilir.